Een pleidooi voor factierecht

In dit ingezonden stuk voor de discussiemiddag van 26 februari houden bestuursleden en CP-leden Ties van den Bogaard, Robin de Rooij, Jules Maximus en Olaf Kemerink een pleidooi voor factierecht. Ook doen ze drie aanbevelingen voor een gezonde factiecultuur.

In de afgelopen periode is er binnen ROOD discussie ontstaan over facties, factierecht en hun wijze van opereren. Het bestaan van (openlijke) facties binnen ROOD is relatief nieuw dus die discussie is logisch. Eerder hebben we al een bericht op de ROOD-site geplaatst over de aangenomen motie van afkeuring over intransparantie over factiediscipline van bestuurders (zie https://roodjongeren.nl/over-discipline-en-de-motie-van-afkeuring/). Hier zijn we aan het begin kort ingegaan op de betekenis van termen als factie, tendens en discipline. In deze bijdrage gaan we hierop verder en houden we een pleidooi voor het belang van factierecht. Daarnaast gaan we in op hoe dit wat ons betreft binnen ROOD zou kunnen functioneren en hoe we zorgen voor een gezonde democratische discussiecultuur.

Het belang van facties

Zoals we ook in het bericht over de motie van afkeuring hebben besproken, kent elke (politieke) organisatie bepaalde stromingen die zich meer of minder formeel organiseren. Een factie is georganiseerd rondom een concrete visie en heeft eigen structuren en discipline. Om een aantal redenen vinden we het recht van factievorming van belang.

Ten eerste kunnen we zo meer eenheid smeden. We hebben in ons programma onszelf tot doel gesteld om de meerderheid van de samenleving te winnen voor het socialisme. Die mensen zullen het nooit allemaal met elkaar eens zijn. Het kan zo zijn dat jouw ideeën in de minderheid zijn in de organisatie en dat jouw voorstellen en kandidaten die je steunt steeds worden weggestemd, waardoor je het misschien niet meer ziet zitten om lid te blijven. Als je de mogelijkheid krijgt om jezelf te organiseren samen met anderen die er hetzelfde over denken is het een ander verhaal: samen sta je sterker en kan je volgende keer misschien meer mensen overtuigen waardoor je wél een meerderheid haalt. Met factierecht kunnen groepen zich organiseren binnen de organisatie om de meerderheid te overtuigen in plaats van dat afsplitsen de enige uitweg is.

De diversiteit in meningen hebben we ook hard nodig. Als revolutionaire organisatie hebben we een zware taak: we nemen het op tegen de gevestigde orde, tegen de mensen met het geld en de macht. In een veranderende wereld staan we steeds weer voor nieuwe vraagstukken. Daarbij hebben we alle creatieve ideeën en nieuwe inzichten nodig die we kunnen gebruiken. Zeker als we verder groeien is het daarbij niet te doen om alle individuele ideeën los te verzamelen. Bovendien kunnen mensen samen hun ideeën beter uitwerken en aanscherpen. Daarom kan factievorming zorgen voor noodzakelijke nieuwe inzichten voor de organisatie als geheel.

Daarnaast is het hard nodig om onze leiding te controleren. Vanuit een bestuurspositie is het makkelijk om jezelf te verliezen in bureaucratie: je bent misschien sneller geneigd om te kiezen voor een optie die minder ‘gedoe’ oplevert en je kan de organisatie gaan zien als doel op zichzelf in plaats van middel voor verandering. Als bestuur heb je ook relatief veel macht en invloed over wat er gebeurt en welke ideeën er besproken worden. Om tegenwicht te bieden aan die neiging naar bureaucratie en de macht van een bestuur is het nodig dat leden zich vrij kunnen organiseren tégen die leiding. 

De bezwaren

Er zijn natuurlijk ook een aantal bezwaren tegen facties. De meest gehoorde binnen ROOD is dat de interne discipline van facties onze democratie zou ondermijnen: als er discipline wordt gehanteerd op een bepaald punt lijkt de uitslag van een stemming van te voren al vast te liggen. Wat ons betreft moeten leden de vrijheid hebben om zich zo effectief mogelijk te organiseren. Binnen ROOD geldt het uitgangspunt dat we besluiten gezamenlijk uitvoeren omdat we op die manier sterker staan. Dit geldt ook voor groepen van leden en daarom vinden we dat ook facties de mogelijkheid moeten hebben om discipline te hanteren. Hoe dat vervolgens wordt toegepast is een kwestie van interne cultuur, wat we hierna nog bespreken.

Ook zouden facties volgens sommigen zorgen voor eindeloze interne strijd. Als we inderdaad zoveel mogelijk mensen willen verenigen zullen er continu meningsverschillen zijn over wat te doen. Interne strijd daarover kan achter de schermen worden gevoerd zodat alleen de mensen met belangrijke posities en veel connecties ervan afweten en mee kunnen doen, of in het openbaar met facties zodat we collectief de beste besluiten kunnen nemen. De juiste verhouding vinden tussen onszelf richten op interne kwesties en externe acties is een aparte kwestie: facties toestaan zijn vooral een manier om met die interne meningsverschillen om te gaan. 

Dan is er nog het verwijt van de dubbele loyaliteit. Als lid van een factie zou je niet loyaal kunnen zijn aan de organisatie als geheel. Dat hoeft zeker niet zo te zijn. Natuurlijk is het van belang dat leden in een factie net als andere leden zich houden aan onze regels en besluiten. Maar daarbinnen is genoeg ruimte om het oneens te zijn over van alles. Dat een groep leden zich actief bemoeit met de koers van de organisatie is juist een teken van loyaliteit: daardoor krijgen we weer nieuwe ideeën en komen we verder. 

De praktijk: hoe bouwen we een gezonde factiecultuur?

Een daadwerkelijk democratische organisatie met een gezonde discussiecultuur is niet vast te leggen in regels. Er is altijd wel een manier om regels te misbruiken als je dat wil. Daarom zijn de volgende punten vooral richtlijnen die we samen zullen moeten vormgeven. 

1. Transparantie. Hierboven hebben we benoemd hoe het grootste voordeel van facties is dat meningsverschillen openlijk kunnen worden besproken. Daarom is het juist van belang dat facties openlijk opereren, dus dat duidelijk is wie waarbij zit en wanneer iets een voorstel of interventie is vanuit die factie. Anders krijg je dat net als met een factieverbod alleen mensen met veel connecties of belangrijke posities volwaardig mee kunnen doen. Over hoe dit is gegaan binnen ROOD in verhouding met het Communistisch Platform schreven we eerder al in het bericht over de motie van afkeuring (zie: https://roodjongeren.nl/over-discipline-en-de-motie-van-afkeuring/). Het gebrek aan transparantie, grotendeels vanwege de heksenjacht van de SP, was schadelijk voor de democratische cultuur in ROOD. Wat ons betreft zou iedereen in het vervolg transparant moeten zijn over facties.
2. Respect voor andere groepen en meningen. Dit is sowieso een belangrijke voorwaarde voor een gezonde discussiecultuur, maar geldt misschien wel des te meer voor facties. Als mensen zich organiseren in groepen kan het verleidelijk zijn om een bepaalde groep in het geheel af te schrijven: beoordeel een voorstel of inbreng steeds op de inhoud en niet (alleen) op van welke groep het komt. Ga ook niet mensen van jouw eigen factie oneigenlijk bevoordelen. Probeer te voorkomen dat minderheidsstandpunten waar je het mee oneens bent ondergesneeuwd raken en zorg voor gebalanceerde discussies.
3. Een open houding. In discussies moet je altijd openstaan voor de mogelijkheid dat je geen gelijk hebt en de argumenten van de ander serieus nemen. Dat geldt ook in het geval van facties: factievorming kan geen excuus zijn om je op te sluiten in je eigen gelijk. Als het gaat om de discipline van een factie is dat natuurlijk lastiger: als er eenmaal iets besloten is moeten de leden dat in principe inbrengen. Toch sluit dat de mogelijkheid om iemand te overtuigen niet uit. Door discussie ook juist buiten algemene ledenvergaderingen te stimuleren en facties de ruimte geven om te overleggen tussen discussies en stemmingen in kunnen we voorkomen dat discipline in de weg zou staan van open discussies. Verder zouden facties zelf steeds na kunnen gaan of de inzet van discipline nodig is.

Het bestaan van (openlijke) facties binnen ROOD is relatief nieuw dus het is logisch dat we daarin als organisatie nog onze weg moeten vinden. Wat ons betreft is het factierecht een groot goed. Hoe we dat concreet invullen binnen ROOD en hoe we een gezonde factiecultuur creëren zal iets zijn waar we de komende tijd mee bezig moeten. We horen graag iedereens ideeën hierover op de discussiemiddag zodat we daar ook binnen het ROOD-bestuur verder mee kunnen.