Wat willen wij? Schuldenvrij!

Dit opiniestuk is geschreven door ROOD-bestuurslid Ties van den Bogaard. ROOD-leden kunnen opiniestukken en andere publicaties sturen naar info@roodjongeren.nl.

De #NietMijnSchuld-campagne gaat na de zomervakantie weer van start op 3 september met een grote kick-off bijeenkomst. Op deze bijeenkomst gaat het over de toekomst van de campagne, maar ook over het afgelopen jaar. Het zal dan ook over het SER-jongerenplatform rapport gaan. Om het gesprek hier over te bevorderen heb ik mijn visie op dit rapport de afgelopen weken uitgewerkt en op papier proberen te zetten. Ik hoop dat deze bijdrage mensen aan het denken krijgt over de consequenties die het SER-jongerenplatform rapport kan hebben voor onze campagne.
Dinsdag 6 juli 2021 is het SER-jongerenplatform rapport over het leenstelsel uitgekomen. Het rapport adviseert een nieuw studiefinancieringsstelsel en is mede geschreven door de LSVb en FNV jong, die ook de #NietMijnSchuld-campagne leiden. Het advies zelf is een afzwakking van een eerder advies dat is gepresenteerd aan de activisten van de #NietMijnSchuld-campagne door de campagneleiding. Hoewel het stelsel dat wordt voorgesteld een sterke verbetering is van de omstandigheden van studenten, is de werkwijze hoe deze tot stand is gekomen, de bijbehorende strategie en wat dit betekent voor de #NietMijnSchuld-campagne op zijn minst zorgelijk te noemen. In dit artikel zal ik proberen uit te leggen hoe en waarom ik deze ontwikkeling zo zorgelijk vindt en wat wij als activisten hieraan moeten doen.

Om als eerste de situatie te schetsen: het SER-jongerenplatform, één van de belangrijkste adviesorganen voor jongeren van de overheid, brengt adviezen uit over zaken die belangrijk zijn voor jongeren. In dit jongerenplatform zitten vertegenwoordigers van de LSVb en FNV jong, maar ook van bourgeois-interest groepen zoals Jong Management (de jongerentak van VNO-NCW). Zij hebben uitgebreid vergaderd en gepolderd over een advies aan de overheid over het leenstelsel. In het uiteindelijke rapport wordt een nieuw studiefinancieringsstelsel geadviseerd waarin er een basisbeurs voor uitwonende studenten komt en een significante aanvullende beurs voor veel studenten van families met een gemiddeld inkomen. Een deel van studenten komt daarmee op een bedrag waarbij de #NietMijnSchuld-campagne zegt dat je de mogelijkheid hebt om schuldenvrij af te studeren. Verder staat in het rapport een kopje waarin wordt toegelicht dat wanneer het geadviseerde stelsel wordt opgeleukt met een aantal bedragen er meer studenten schuldenvrij kunnen studeren. Al met al lijkt dit een mooi stelsel met serieuze materiële verbeteringen voor studenten.  

Aan dit advies kleven echter een aantal problematische gevolgen die niet onbenoemd mogen blijven. In de eerste plaats betekent het onderschrijven van dit advies door FNV Jong en de LSVb dat de #NietMijnSchuld-eis verandert naar het advies van het SER-jongerenplatform. Dit is problematisch omdat de eis van het SER-jongerenplatform het belangrijkste punt van de #NietMijnSchuld-campagne laat vallen: de mogelijkheid om schuldenvrij af te studeren voor alle studenten, ongeacht het inkomen van je ouders. Op zichzelf zou het advies niet per se problematisch zijn, vanzelfsprekend is de overheid adviseren om een basisbeurs in te voeren altijd goed. Het grote probleem voor de #NietMijnSchuld-campagne is dat wij onze belangrijkste eis weggeven zodat er een papiertje naar alle politieke partijen gaat. Wij verliezen onze mogelijkheid om als campagne te pleiten voor een universele basisbeurs die schuldenvrij afstuderen mogelijk maakt, omdat wij onszelf binden aan een advies waar zelfs de werkgeverslobby aan mee heeft mogen schrijven. Onze campagne is de enige beweging die de schuldenvrij-eis stelt. Dat opgeven bemoeilijkt fundamenteel de strijd voor onze campagnedoelen, de strijd voor schuldenvrij studeren.

Een ander belangrijk bezwaar dat ik heb met de ontwikkelingen rondom het SER-jongerenplatform advies is de wijze hoe deze binnen onze campagne besproken is en hoe de campagneleiding hiermee is omgegaan. Medio juni is er onder embargo een SER-advies gepresenteerd aan de Landelijke Actieraad (LAR). Dit is toen gepresenteerd als een enorme overwinning voor de campagne en goedgekeurd door de activisten in de LAR. Begin juli kwam de LAR nogmaals bijeen. Er werd vanuit de campagneleiding aangekondigd dat het uiteindelijke advies wat was aangepast. Precieze verwoordingen waren wat anders geworden, dit werd in een vrij positief licht gepresenteerd. Toen een activist vroeg of de aanpassingen waren gedaan om andere groepen in het SER-jongerenplatform gerust te stellen met een vaagheid van de tekst was het antwoord ‘daar komt het wel op neer.’

Dit is zeer verontrustend. Het was namelijk niet alleen dat precieze verwoordingen waren aangepast. Het SER-advies zoals het in juni werd goedgekeurd door de LAR en hoe het in juli is aangekondigt en gepubliceerd verschillen significant van elkaar. Het voorgestelde studiefinancieringsstelsel is in het gepubliceerde stuk afgezwakt. De originele geadviseerde bedragen zijn vervolgens verplaatst naar een kopje waarbij wordt gezegd dat een aantal hogere bedragen ook leuk zouden zijn om te hebben. Deze staan dus echter niet in het voorgestelde stelsel. We kunnen dus wel stellen dat deze aanpassing niet enkel neer komt op een vaagheidje om rechtse partijen in het SER-jongerenplatform te overtuigen, maar om een aanpassing die het stelsel, wat al was goedgekeurd door de LAR, serieus af te zwakken. Dat hier niks over gezegd is tegen de LAR door de campagneleiding is op zijn minst erg schadelijk te noemen. Extra gênant is natuurlijk dat geen enkele politieke partij dit SER-advies leest en zal denken dat de eisen die wij ook leuk zouden vinden het serieuze voorstel voor een nieuw stelsel is. Een VVD of D66 zal altijd het goedkopere stelsel dat het stuk adviseert omarmen.

Het betere SER-advies, dat medio juni werd gepresenteerd aan de LAR, werd gepresenteerd als een enorme overwinning. Het was wat wij bereikt hadden door ons activisme. Hoewel dit deels waar is, zegt het ook iets over het proces waarin zo’n SER-advies ontstaat. Volgens de campagneleiding zaten de onderhandelingen over het SER-advies vast totdat het door de grote #NietMijnSchuld-staking van 3 juni duidelijk werd wat wij als campagne kunnen bereiken. Zonder onze acties had de rest van het SER-jongerenplatform nooit ingestemd met een advies als dit. Deze redenering laat in mijn optiek echter vooral zien wat een slechte compromis dit SER-advies voor ons als campagne was. Als campagne lieten wij zien hoe sterk wij staan, hoe enorm het probleem van het leenstelsel leeft onder studenten en als reactie lieten wij onze belangrijkste eis varen. Dit terwijl juist wanneer wij onszelf organiseren rondom onze visie voor een ander systeem, we het sterkste staan.      

Zoals misschien al is opgevallen in dit artikel zie ik een aantal fundamentele problemen met dit SER-stuk, de manier hoe dit tot stand is gekomen en de manier hoe de campagneleiding omgegaan is met het proces. Ten eerste was de situatie rondom het SER-advies totaal ontransparant en werd het veel te rooskleurig gepresenteerd. Er is geen enkele reden waarom de campagneleiding niet gewoon kon zeggen dat het wat slechter uit is gevallen dan gehoopt. Deze werkwijze maakt discussie over bijvoorbeeld de strategische gevolgen van het tekenen van het SER-advies alleen maar moeilijker, wat erg jammer is, zeker in een situatie waar het tekenen van zo’n advies vergaande gevolgen heeft voor de campagne. Voor een sterke studentenbeweging is het belangrijk dat dit soort discussies wel mogelijk zijn. Het is daarom cruciaal dat in de toekomst, voor zowel de #NietMijnSchuld-campagne als voor andere campagnes in onze beweging, er transparanter en eerlijker wordt gecommuniceerd  

Het belangrijkste voor de #NietMijnSchuld-campagne nu is dat we vooral door blijven gaan. Het SER-advies is nu getekend, maar onze strijd voor een schuldenvrije studie gaat door. Hoewel het advies voor een nieuw studiefinancieringsstelsel op tafel komt te liggen bij de formerende partijen moeten wij druk blijven zetten. Enkel door onszelf te blijven organiseren, door onze campagne volledig door te blijven zetten, kunnen wij ons doel bereiken.