Schilderijen slopen voor het klimaat

Inleiding

Recentelijk hebben klimaatactivisten geprobeerd om aandacht te trekken met acties waarbij wereldberoemde kunstwerken gevandaliseerd werden, met tot nu toe gelukkig geen permanente schade. Binnen de ROOD groepen was tot mijn grote schrik geen eenduidige afkeuring over dit soort acties. In dit stuk wil ik duidelijk maken waarom dit soort acties fundamenteel verkeerd en destructief zijn voor de doelen die de klimaatbeweging wilt verwezenlijken, hoe andere acties op te stellen, en hoe wij hier als organisatie mee om dienen te gaan. Dit stuk is bedoelt voor ons als organisatie, maar ook als constructieve kritiek op de werkwijze van gelieerde organisaties.

Het doel van de actie

Het doel van deze actie, net als vele andere acties van klimaatactivisten zonder expliciete politieke machtsanalyse, komt neer op het volgende: Aandacht trekken en bewustzijn creëren. De redenatie achter deze acties is dat als mensen zien hoe ver je bereid bent te gaan, ze de ernst van de situatie zullen inzien. Groeperingen zoals Extinction Rebellion zijn een bekend voorbeeld van groepen met dit soort werkwijzen. Het doel is voornamelijk om in het nieuws te komen, de krantenkoppen te halen, te zorgen dat mensen zo veel mogelijk boos of ondersteunend ruzie maken op Twitter, om zo de boodschap te verspreiden.

Laten we echter een stapje terug zetten, en ons bedenken wat het daadwerkelijke achterliggende doel is. Het achterliggende grote doel is het zo snel mogelijk stoppen van het gebruik van fossiele brandstoffen: olie, kool en gas. Wordt dit doel wel bereikt met deze actie? Wiens aandacht moet deze actie trekken? Is klimaatverandering echt zo’n onbekend, onderbelicht onderwerp?

De machthebbers weten al lang over klimaatverandering

Om zinnig politiek werk te kunnen doen, moet je analyseren wie de macht heeft om het klimaatprobleem, of welk probleem dan ook, op te lossen. Zijn dat de burgers, waarvan meer dan de helft al weet dat de mens de oorzaak is, en we er wat aan moeten doen?¹ Heeft de gemiddelde burger wel de macht om de volledige economie van top tot teen radicaal om te bouwen naar klimaat neutraliteit? Hoeven we ze alleen maar even te attenderen op het feit dat klimaatverandering een probleem is? Natuurlijk niet. De gewone burger heeft niet de macht in handen om dit probleem aan te passen. Je kan geen kleding kopen waar geen olie aan te pas is gekomen bij productie, door transport of ingrediënt, je kan geen fiets kopen waarvan de staal, het aluminium of de rubber niet fossiele grondstoffen bevat of heeft gebruikt in productie. De burger kan zich niet uit de klimaatcrisis consumeren, omdat het wereldwijde logistieke web zo ingewikkeld en ondoorzichtig is, dat het niet eens mogelijk is om te doorgronden of een product wel of niet klimaatneutraal is. Laat staan dat klimaatneutrale producten op dit moment, door gebrek aan economy of scale, duurder zijn. Grote delen van Nederland kunnen zich dit niet veroorloven, laat staan de bevolking van 2e en 3e wereldlanden die volledig afhankelijk zijn van hoe de eerste wereld haar productie inricht. Gewone burgers kunnen ook niet zomaar de beslissingen nemen om de industrieën compleet om te gooien, zij zijn namelijk niet de baas, en ze hebben niet de tijd om inzicht te krijgen in dit gehele proces als losse individuen.

Maar wie kan dat wel? Logischerwijs, als de burgers het niet zijn, zijn het de bedrijven en de overheid. Is het dan een kwestie van hen er op wijzen dat het toch echt best wel belangrijk is? Oliebedrijven zijn al decennia langer op de hoogte van de klimaatverandering dan de rest van de wereld. Daarom bouwde ze hun boorplatformen ook enkele meters hoger om te compenseren voor zeespiegelstijging², om vervolgens misinformatie te verspreiding over klimaatverandering, zodat hun boringen door konden gaan. De CEO van Shell hoef je niet te overtuigen. Hij weet, klimaatverandering bestaat, het komt door hem, maar ons lot maakt hem niet uit, hem interesseert alleen het geld.

De overheid dan? Moeten Rutte en Macron en de grote partijen in de landen gewoon op de hoogte gebracht worden? Nee, zij ondertekende in 2015 het Parijs Klimaatakkoord. Volledig op de hoogte! Ze doen niet wat ze beloven, er komt niks van terecht, maar ze weten er van.

Reflectie op deze actie

Het volk weet ervan en onderschrijft het doel, maar hebben geen directe macht. De politici weten ervan, beloven dat ze er wat aan doen, maar doen niks. De oliebedrijven wisten dit al langer dan wij, en saboteren bewust pogingen om de aarde te redden. Bereikt deze actie dan wel een doel?

Klimaatverandering door fossiele brandstof is een onderwerp dat alle lagen van de bevolking accepteren als feit. Van arbeiders tot machthebbers. Maar degene die macht hebben, de eigenaren van de grote bedrijven en de zogenaamde volksvertegenwoordigers die grote donaties en baantjes krijgen van die bedrijven willen er niks aan doen. Het nemen van nodige maatregelen gaat rechtstreeks in tegen de winstbelangen van grote bedrijven, zoals shell, maar ook vele andere bedrijven. Een einde aan fossiele brandstoffen betekend verliezen voor energiemaatschappijen, maar ook de volledige transportsector moet compleet vervangen worden, de landbouwmachines moeten vervangen worden, kassen worden inefficiënte, kleding moet nieuwe bronnen voor grondstoffen vinden, etc. Binnen een systeem dat gebaseerd is op individuele winsten van individuele bedrijven, d.w.z. het kapitalisme, worden dit soort problemen niet opgelost door grote bedrijven en de politici die zij betalen en mee borrelen. Het gaat tegen hun fundamentele bestaansrecht als bedrijf, als kapitalist, in, en zij zullen dus elke mogelijke manier gebruiken om te voorkomen dat zij hoeven te betalen. Als alle bedrijven dit doen, en dat doen ze, dan krijg je het huidige systeem waarin verandering onmogelijk is. Net zoals die bedrijven en politici jouw loon niet omhoog willen, maar het lager willen zodat zij meer winst maken, zo ook willen zij geen verandering doorvoeren. Enkel ludieke acties en aandacht vragen heeft geen zin. Het maakt niet uit hoe boos Greta Thunberg is, en hoe hard ze ook de politici toespreekt in het VN hoofdkantoor. Het is tegen hun belang in om toe te geven en iets te veranderen, en ditzelfde geld voor veel problemen. In dit opzicht boekt deze actie bij deze groep dus geen enkel positief resultaat.

En hoe ziet het volk dit? Het vernielen van werelderfgoed voor een politieke stunt? Die zien dit enkel als losgeslagen fanatiekelingen die zinloos werelderfgoed slopen. Als deze burger al enige twijfel had, zullen ze je nu zeker niet steunen, en vatbaarder zijn voor reactionaire leugens. Deze acties hebben niet alleen geen zin, ze werken averechts.

Hoe de machthebber onder druk te zetten

Wat kunnen we dan wel doen? Onze oude en recente geschiedenis laat ons zien wat wel werkt. Laten we kijken naar stakingen en de boerenprotesten.

Om succesvol iets af te dwingen binnen een systeem waarin de wil van het volk niet de veranderingen te wegen kan brengen die het wilt, moet je de machthebbers zelf direct aanvallen waar het ze pijn doet. Staken, het land ontwrichten, het onmogelijk maken van het opereren van bepaalde bedrijven, dit zijn allemaal voorbeelden van het aanbrengen van economische schade, en dat is iets wat er echt toe doet voor de machthebbers. De ideale situatie zou een situatie zijn waarin het het volk als geheel direct controle zou hebben over dit soort industrie, en direct ingrepen kon verrichten, maar op dit moment is alle industrie een privaat marktbedrijf.

De boerenprotesten, ook al zijn de boeren rijke bedrijfseigenaren, die enkel voor hun eigen winsten demonstreren, laten een voorbeeld hiervan zien. Met hun machines hebben de boeren dagen lang de economie van Nederland ontwricht met het blokkeren van snelwegen en bedreigde ze de stabiliteit van het land door het gijzelen van distributiecentra. Het intimideren van politici en samen op het Malieveld staan droegen maar een klein beetje bij. De druk van alle bedrijfseigenaren, de sponsoren van de VVD, D66 en andere kapitalistische partijen, om toe te geven aan de boeren, komt voort uit hun capaciteit om het land plat te leggen.

Zo ook vakbondsstakingen. Door de werking van het bedrijf waar je werkt stil te leggen breng je enorme economische schade toe aan de eigenaren. Hoe langer je dit vol kan houden, hoe wanhopiger de kreten van de aandeelhouders om dan maar toe te geven zullen worden.

Ludieke acties, zoals die-ins, jezelf massaal en publiekelijk laten arresteren, en andere dergelijke vormen van pacifistisch verzet waarin je eigenlijk geen enkele schade aanbrengt aan de machthebbers, kan niks afdwingen bij diegenen die de macht hebben om de beslissingen te maken die het probleem oplost. Het direct strijden tegen de belangen van de kapitalisten, en het opvoeren van economische druk, is hoe je in deze situatie concessies en veranderingen kan afdwingen.

Goede acties

Op dit moment is het volk dusdanig op de hoogte en boos over klimaatverandering, dat wij in de strijd tegen klimaatverandering een hogere strategische stap moeten gaan maken. Wij, het volk, de arbeiders die geen miljard hebben voor een bunker in Nieuw Zeeland, moeten strijden tegen de machthebbers, de kapitalisten en hun lakeien, klassenstrijd.

We kunnen natuurlijk niet in een keer alles realiseren. Een oorlog is niet in één veldslag gewonnen. We moeten dus, op basis van dit grotere doel, vele strijden winnen, en met elke strijd de vijand verzwakken en onszelf versterken.

Een veldslag, zoals een staking, bezetting, ontwrichting van een bedrijf of institutie, moet dus winbaar zijn. Wanneer winnen we? Hoe zorgen we dat de zogenaamde leiders van de vakbonden of actie niet afgekocht worden, zoals nu vaak gebeurt? Goede, duidelijke, meetbare doelen. SMART doelen. De actie, in het thema van de grotere strijd, moet eisen hebben die specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden zijn.

De eisen moeten specifiek en meetbaar zijn, waarin dingen zegt als “10% meer loon”, of “stop de coöperatie met EXXON mobile”, in plaats van vage onspecifieke dingen als “meer loon”, of “minder met de olielobby omgaan”. Dit zorgt er voor dat de machthebbers niet het bare minimum binnen de woordkeuze kunnen doen.

Daarnaast moet het acceptabel en realistisch zijn. Dit betekend dat je geen dingen kan eisen zoals “per direct stoppen met kool-intensieve staalproductie”. Als de overheid toe wilt geven aan je eisen, moet het ook fysiek mogelijk zijn om toe te geven zonder het complete fundament van de samenleving onmogelijk te maken. In plaats daarvan stellen dat “in 2030 staal op basis van CO2 neutrale technieken geproduceerd moet worden”, is het wel een realistische eis, die ook acceptabel is (onder druk) voor de overheid.

Ten slotte moeten eisen tijdgebonden zijn. “50% minder vluchten in december 2023” is controleerbaar door het volk, door de stakers. De machthebbers kunnen het niet uit blijven stellen zonder duidelijk te maken dat ze zich niet aan de afspraak houden. Bij langetermijndoelen, stel dan ook tussendoelen, zoals “20% minder in maart 2023, 40% minder in oktober”, zodat het niet tot het einde uitgesteld kan worden, met afstel als gevolg.

Al deze aspecten zijn nodig zodat de deelnemers van je actie, na het einde van de staking en het krijgen van de toezegging, de machthebbers en ook de afgevaardigden van hun organisatie, kunnen controleren, en eventueel zonder de vorige grote leider zelf de stap kunnen zetten om opnieuw actie te voeren om de eisen te realiseren.

Ten slotte moeten we ons bewust zijn van wie we economisch schaden, en welke macht deze heeft. Bezet je het hoofdkantoor van Shell? Dan moet je geen eisen stellen over de omstandigheden van dieren in megastallen. Een universiteit kan ook niet zorgen voor het inperken van vakantievluchten. Deze eisen kunnen als groter thema worden meegenomen binnen het verhaal en uiteindelijke doel, maar acties als deze kunnen enkel het bedrijf dat economische schade oploopt dwingen tot concessies over hun eigen acties, of de overheid over hun beleid/wetten, en hier moeten de directe SMART eisen op gebaseerd zijn.

Voorbeelden van goede eisen zijn te vinden bij vakbondsacties, zoals de voor-14 actie³ en enkele eisen in het woonmanifest⁴ van de woondemonstraties, zoals “Stop de afbraak van de sociale sector, schaf de verhuurderheffing af, en investeer vanuit het rijk minstens 4 miljard per jaar extra in betaalbare woningen, verduurzaming, en leefbare wijken.” en “Als huizen leegstaan terwijl zoveel mensen geen huis hebben is kraken legitiem en logisch. Het kraakverbod moet daarom worden afgeschaft”. In deze voorbeelden worden duidelijke, meetbare eisen gesteld, in plaats eisen over ongespecificeerde verbeteringen.

Hoe hiermee om te gaan als organisatie?

Binnen ROOD heerst het idee dat de organisatie als geheel geen uitspraak kan doen, naar binnen of naar buiten toe, over dit soort dingen, omdat er geen duidelijke meerderheid of consensus bestaat. Dit is een grote vergissing.

Veel van onze leden zien dit soort acties, net zoals ik dat doe, niet alleen als zinloos, maar als inherent schadelijk. Het schaad de beweging, maar ook de organisaties die het uitvoeren. Op dit moment is er geen uitspraak vanuit het bestuur over deze acties. Er zijn op dit moment al 3 schilderijacties geweest, er zijn mensen binnen ROOD die dit een goede actie vinden, en er is weinig communicatie tussen groepen waardoor de standpunten van andere leden niet duidelijk is. De kans bestaat dat een individuele groep, aangespoord door enkele leden die dit soort acties ondersteunen, een copycat actie zullen doen uit naam van ROOD. Dit is gevaarlijk.

Een besmeurde Rembrandt door ROOD komt in het internationale nieuws. Het zal enorme imagoschade aanbrengen aan de Socialisten als geheel. Het zal voor een gigantische kloof zorgen waarbij ROOD publiekelijk met zichzelf in gevecht zal raken, in het internationale nieuws. Dit soort schilderijterrorisme is onacceptabel voor vele ROOD leden, en mocht ROOD met een democratische meerderheid besluiten om dit niet alleen goed te praten maar dit ook expliciet te doen, kan dit gevolgen hebben voor de cohesie van de organisatie(s).

Laten we dit grote gevecht voorkomen. Daarom roep ik op aan het bestuur om in ieder geval naar binnen toe te communiceren om deze actie niet namens ROOD na te apen, en laten we onderling, maar ook zeker met Socialisten als gehele organisatie, het gesprek aangaan over onze strategie met betrekking tot dit soort acties.

Footnotes

1. “Een ruime meerderheid [van de bevolking] wil minder fossiele en meer groene energie.” van cbs.nl, geraadpleegt op 27-10-2022, Archieflink ↩

2. Van LA times, geraadpleegd via archive op 27-10-2022. ↩

3. Van https://www.fnv.nl/acties/sta-op-voor-14, geraadpleegd op 2-11-2022, Archieflink ↩

4. Van https://woonmanifest.nl/ geraadpleegd op 27-10-2022. Archieflink ↩