Hoe gebruik je effectief een burgeragendering?

Het lijkt bijna een toverspreuk. Met soms slechts tientallen handtekeningen moet de gemeenteraad naar je luisteren en jouw ideeën bespreken. Je zet letterlijk een onderwerp op de agenda. Eerst spreek je de raad toe, waarna alle partijen vragen stellen en hun standpunten delen over het onderwerp. Zo’n makkelijk bruikbaar instrument waarmee je direct kunt praten met de mensen die de zaken regelen in jouw gemeenschap is zeker iets om serieus te nemen. Dit artikel gaat over wat een burgeragendering is en hoe je het effectief kan gebruiken.

Een burgeragendering is een middel waarmee een inwoner (of organisatie) een onderwerp op de agenda kan zetten bij de gemeenteraad. Hieraan zijn verschillende voorwaarden verbonden die verschillen per gemeente. Dit gaat er bijvoorbeeld over of dit onderwerp dit jaar al besproken is, de leeftijd van de indiener, etc. Daarnaast is nog een aantal handtekeningen nodig van mensen die de agendering ondersteunen. De burgeragendering wordt ingediend bij de griffie. Dit is een politiek neutrale afdeling die de gemeenteraad ondersteund bij haar taken en onder andere de agenda opstelt. Wanneer de griffie van mening is dat de agendering aan alle voorwaarden voldoet en de voorzitter van de raad het hier mee eens is, komt het onderwerp op de agenda. Houd er hier rekening mee dat dit waarschijnlijk enkele weken duurt.

Op de dag zelf krijg je eerst een aantal minuten om jouw agendering toe te lichten aan de raad. De raad heeft de schriftelijke agendering al gelezen. Als het goed is zijn zij dus voorbereid en hebben veel partijen al vragen en standpunten klaar staan. Na de toelichting stellen gemeenteraadsleden vragen aan jou de indiener. Zorg dat je goed geïnformeerd bent zodat je hier goed uit de verf komt. Wanneer je denkt niet genoeg spreektijd te hebben aan het begin, kan het slim zijn een sympathiek raadslid te vragen jou een bepaalde vraag te stellen zodat je extra spreektijd hebt. Ook kun je met raadleden afspreken dat zij al moties of voorstellen klaarzetten zodat het balletje blijft rollen. Na de vragen komt er een algemene discussie tussen de raadsleden en hopelijk concrete actiepunten. Supporters mogen meestal in de zaal zitten en vaak is het ook online te volgen en terug te kijken. Hier kun je ook opnames downloaden om promotiemateriaal mee te maken.

Helaas is een burgeragendering niet mogelijk in elke gemeente, wel kun je vrijwel overal een burgerinitiatief doen. Waar je bij een burgeragendering iets enkel op de agenda zet en dit toelicht, kom je bij een burgerinitiatief met een concreet voorstel. In steden waar burgeragenderingen mogelijk zijn zitten vaak meer eisen aan een burgerinitiatief dan steden waar dit niet mogelijk is. Wel blijkt regelmatig in de praktijk dat iets slechts agenderen ook via een burgerinitiatief mogelijk is in deze steden. Voor burgerinitiatieven zijn meestal meer ondertekenaars nodig dan voor burgeragenderingen, want in de meeste gemeentes moet ook gestemd worden over burgerinitiatieven waar dit bij burgeragenderingen niet zo is.

Het aantal benodigde handtekeningen verschilt per gemeente (zie de tabel hieronder). Een burgeragendering is heel makkelijk in steden met een lage handtekeningen drempel, zoals in Groningen met slechts vijftig of Leeuwarden waar handtekeningen niet eens nodig zijn. In een gemeente als Nijmegen waar 150 handtekeningen nodig zijn is dit een stuk minder praktisch. Echter is dit niet onmogelijk natuurlijk. Organiseer je huurders in een grote flat dan is dit goed te doen en handtekeningen ophalen bij een protest is ook een goede optie. In sommige steden zoals Rotterdam en Zwolle ligt het aantal handtekeningen er ook aan of het onderwerp op wijk of stadsniveau is. Wees je er ook van bewust dat er hier met ondertekeningen niet enkel een handtekening bedoeld wordt, maar dat ook gegevens zoals woonplaats, geboortedatum, etc. vereist zijn. Verder is het natuurlijk fijn als er een lage handtekeningen drempel is, maar wees je er ook van bewust dat 50 handtekeningen niet heel indrukwekkend zijn voor een gemeenteraad.

Tabel 1: Het aantal stemmen benodigd voor het indienen van een burgeragendering in gemeentes met ROOD groepen. * = geen burgeragendering maar burgerinitiatief.

Als ROOD leden zijn we toch van het actievoeren en niet van het achterkamertje kletsen met lokale politici? Toch denk ik dat er waarde zit in het gebruik van burgeragenderingen. Een burgeragendering moet niet gezien worden als het einddoel van een actie, maar kan zeker een middel binnen een actietraject zijn. Waar de werkgevers klasse de overheid kan beïnvloeden met geld (lees lobbyen), kunnen wij dit niet. Onze kracht ligt niet bij kapitaal maar bij georganiseerde mensen. Wanneer twee mensen iets lief vragen aan de gemeenteraad is dit makkelijk te negeren. Zijn dit echter tientallen mensen die al weken actievoeren dan ligt dit toch zeker heel anders. Gebruik daarom de gegevens van mensen die je binnenkrijgt bij een burgeragendering (of petitie) om hen te benaderen en te betrekken bij jouw actietraject. Iemand die een burgeragendering steunt maar vervolgens niet benaderd wordt is een gemiste kans. Burgerparticipatie methodes zijn naar mijn mening dus geen goede acties an sich, maar kunnen een belangrijk middel zijn in een actietraject.

Een burgeragendering kan ook een goed verlengstuk zijn van jouw protest. Eerst mobiliseer je veel mensen voor een protest. Hiermee wil je iets figuurlijk op de agenda zetten en dit kan versterkt worden door dit letterlijk te doen bij de gemeenteraad. Een goed bezocht protest laat zien dat jouw ideeën niet niche zijn, maar gedragen worden door meer mensen. Ook kun je een protest zien als je spierballen tonen; je bewijst dat je een sterke beweging bent en tot veel meer in staat bent. Waar de werkgevers dus hun invloed kunnen uitoefenen door het strooien met geld, laat jij hier je invloed zien door middel van de grote van je beweging. Samen sta je sterk! 200 mensen bij een protest zijn toch meer waard dan 200 ondertekeningen van een petitie. Met Woonstrijd Groningen hebben we een woonprotest georganiseerd en daarbij een manifest geschreven met onze eisen. Dit manifest hebben we vervolgens geagendeerd. Deze combinatie zorgt ervoor dat je niet een doodlopend protest hebt, maar verder kunt met je beweging. Ook zet een protest je burgeragendering veel meer kracht bij, waardoor het serieuzer wordt genomen.

Niet elke burgeragendering hoeft een grote beweging achter zich te hebben (al is dit wel altijd beter). Methodes voor burgerparticipatie worden over het algemeen erg weinig gebruikt, dus wanneer dit wel een keer gebeurd is de gemeente vaak best happig. Ook een alternatief idee wat niet eerder geopperd is of een idee dat vrij geaccepteerd is maar niet hoog op de prioriteitenlijst staat kunnen effectief zijn. Een burgeragendering die we deden met Comité Vrouwenstrijd Groningen vroeg om het gratis beschikbaar stellen van menstruatieproducten in openbare toiletten van de gemeente. Er was direct enthousiasme voor en na enkele maanden was er een plan. Het armoedefonds krijgt een budget van 60.000 euro per jaar om dit te gaan regelen. Natuurlijk was deze burgeragendering niet in een vacuüm, met de andere agendering die we indienden werd bijvoorbeeld weinig gedaan. Ook gingen er allerlei acties aan vooraf zoals menstruatieproducten zelf verspreiden op wc’s, een petitie en praten met scholen. Dit waren allemaal toffe acties, maar de burgeragendering heeft dit uiteindelijk kunnen omzetten in een (misschien onvolledige) structurele oplossing. Dit is belangrijk want we willen niet enkel symbolisch protesteren, maar ook echt de wereld een beetje kunnen verbeteren.