ROOD Utrecht vervangt straatnaam vernoemd naar mede-oprichter NSB

Afgelopen zaterdag 4 mei, op de dag van de Nationale Dodenherdenking heeft de Utrechtse afdeling van de socialistische jongerenbeweging ROOD een straatnaambord in Tuindorp vervangen. De straat was vernoemd naar oud-burgemeester van Maartensdijk, en mede-oprichter van de NSB, Coenraad van der Voort van Zijp. ROOD heeft de straatnaam nu vervangen door ‘Hannie Schaftdreef’.

Wie was burgemeester Van der Voort van Zijp?

Coenraad van der Voort van Zijp was burgemeester van Maartensdijk van 1924 tot aan zijn dood in 1935. De wijk Tuindorp hoort nu bij Utrecht, maar is in de jaren ’30 gebouwd in de gemeente Maartensdijk met Van der Voort als drijvende kracht, om kapitaalkrachtige Utrechters naar de gemeente aan te trekken.

Maar naast burgemeester van Maartensdijk was Van der Voort ook een mede-oprichter van de Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland, de NSB. In 1925, vóór de NSB, was hij een van de initiatiefnemers voor de oprichting van de ‘Nationale Unie’ een rechtse beweging die zichzelf als fascistische karakteriseerde. Later, in 1931 was Van der Voort betrokken bij de oprichting van ‘Vereniging de Bezem’, weer een andere fascistische politieke organisatie. De Bezem kreeg echter nooit erg veel aanhang en dus gingen Van der Voort en medestanders op zoek naar een geschikt ‘leidersfiguur’. Zo kwamen ze terecht bij Anton Mussert, die Van der Voort al goed kende, en is de NSB ontstaan. De burgemeester was een vooraanstaand lid binnen de partij en sprak vaak op (openbare) bijeenkomsten.

Van der Voort was op 28 december 1934 gedwongen om zijn lidmaatschap van de NSB op te zeggen als hij burgemeester wilde blijven, omdat er een verbod kwam voor ambtenaren om lid te zijn van de partij. Dat was acht dagen nadat Van der Voort door de minister was aangesproken op antisemitische uitlatingen die hij gedaan had op een openbare bijeenkomst van de NSB.

Ook al was hij geen lid meer, Van der Voort heeft tot aan zijn dood het fascistische, antisemitische gedachtegoed van de NSB aangehangen. Na de dood van de burgemeester schreef Anton Mussert: “zijn hart bleef tot het laatst toe natuurlijk bij ons, in het verbeiden van het oogenblik […] wanneer hij weer vrij zou zijn!” waar Mussert uiteraard mee bedoelde: het moment dat hij weer lid van de partij zou mogen zijn. Bij zijn begrafenis waren minstens 700 NSB’ers aanwezig.

Over de actie van ROOD

ROOD Utrecht heeft nu dus de straatnaam ‘aangepast’ door een sticker over het straatnaambordje heen te plakken. In een open brief roept ROOD de gemeente op om de nieuwe straatnaam over te nemen.

“Wij vinden het niet gepast om deze man te eren met een straatnaam. Wij hopen ook dat de gemeente deze opvatting deelt. Daarom hebben wij vandaag, op de dag dat wij de slachtoffers van fascisme herdenken, de straatnaam vervangen.”

Ook vraagt ROOD de gemeente om een informatiebordje te plaatsen over oud-burgemeester Van der Voort van Zijp en de geschiedenis van Tuindorp voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog, zodat deze geschiedenis niet vergeten wordt.

ROOD Utrecht heeft er voor gekozen om de straat te vernoemen naar Hannie Schaft. Hannie Schaft was een vrouwelijke verzetsstrijder in de Tweede Wereldoorlog voor de CPN. Tijdens de oorlog heeft zij talloze verzetsdaden gepleegd tegen de nazi’s en collaborateurs. Op 21 maart 1945 is zij gearresteerd in Haarlem, en op 17 april 1945 door een NSB’er geëxecuteerd, drie weken voor het einde van de oorlog.

Geachte gemeente Utrecht,

Zoals jullie waarschijnlijk weten bevindt zich in onze stad Utrecht een straat in de wijk Tuindorp vernoemt naar Coenraad van der Voort van Zijp, oud-burgemeester van Maartensdijk. Van der Voort was burgemeester van Maartensdijk van 1924 tot aan zijn dood in 1935. De wijk Tuindorp hoort nu bij Utrecht, maar is in de jaren ’30 gebouwd in de gemeente Maartensdijk met Van der Voort als drijvende kracht, omdat de gemeente kapitaalkrachtige Utrechters wilde aantrekken.

Maar naast burgemeester van Maartensdijk was Van der Voort ook een mede-oprichter van de Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland, de NSB. In 1925, vóór de NSB, was hij een van de initiatiefnemers voor de oprichting van de ‘Nationale Unie’ een rechtse beweging die zichzelf als fascistische karakteriseerde. Later, in 1931 was Van der Voort betrokken bij de oprichting van ‘Vereniging de Bezem’, weer een andere fascistische politieke organisatie. De Bezem kreeg echter nooit erg veel aanhang en dus gingen Van der Voort en medestanders op zoek naar een geschikt ‘leidersfiguur’. Zo kwamen ze terecht bij Anton Mussert, die Van der Voort al goed kende, en is de NSB ontstaan. De burgemeester was een vooraanstaand lid binnen de partij en sprak vaak op (openbare) bijeenkomsten.

Van der Voort was op 28 december 1934 gedwongen om zijn lidmaatschap van de NSB op te zeggen als hij burgemeester wilde blijven, omdat er een verbod kwam voor ambtenaren om lid te zijn van de partij. Dat was acht dagen nadat Van der Voort door de minister was aangesproken op antisemitische uitlatingen die hij gedaan had op een openbare bijeenkomst van de NSB. Dat deed de minister niet vanzelf helaas, daar waren eerst Kamervragen van de SDAP voor nodig.

Ook al was hij geen lid meer, Van der Voort heeft tot aan zijn dood het fascistische, antisemitische gedachtegoed van de NSB aangehangen. Na de dood van de burgemeester schreef Anton Mussert: “zijn hart bleef tot het laatst toe natuurlijk bij ons, in het verbeiden van het oogenblik [. . . ] wanneer hij weer vrij zou zijn!” waar Mussert uiteraard mee bedoelde: het moment dat hij weer lid van de partij zou mogen zijn. Bij zijn begrafenis waren minstens 700 NSB’ers aanwezig.

Als ROOD Utrecht vinden wij dat het niet gepast is om deze man te eren met een straatnaam. Wij hopen ook dat de gemeente deze opvatting deelt. Daarom hebben wij vandaag, op de dag dat wij de slachtoffers van fascisme herdenken, de straatnaam vervangen.

De straat heet nu de Hannie Schaftdreef.

Hannie Schaft was een vrouwelijke verzetsstrijder in de Tweede Wereldoorlog voor de CPN. Tijdens de oorlog heeft zij talloze verzetsdaden gepleegd tegen de nazi’s en collaborateurs. Op 21 maart 1945 is zij helaas gearresteerd in Haarlem, en op 17 april 1945 door een NSB’er geëxecuteerd, drie weken voor het einde van de oorlog.

Wij vinden het belangrijk om mensen zoals Hannie Schaft te vereren. Mensen die zich verzetten tegen fascisme en antisemitisme, in plaats van degenen die het verkondigden. Zeker vandaag.

Wij willen daarom de gemeente oproepen om de nieuwe naam van de straat in haar systemen te verwerken. Daarnaast nodigen we de gemeente uit om in de straat een informatiebordje te plaatsen over oud-burgemeester Van der Voort van Zijp en de geschiedenis van Tuindorp voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog, zodat deze geschiedenis niet vergeten wordt.

Met vriendelijke groet,

ROOD Utrecht